In de Sint-Christoffelkathedraal in Roermond wordt volgend jaar het beroemde Dalheimer Kruis gerestaureerd. Het betreft een voor Nederland uniek levensgroot kruisbeeld uit de eerste helft van de 14e eeuw. Het Dalheimer Kruis is niet alleen een belangrijk devotieobject, maar ook één van de oudste kunstschatten in de regio.
Het kruis is vernoemd naar het cisterciënzerinnenklooster van Dalheim, vlak over de Duitse grens bij Vlodrop. Hier werd het kruis eeuwenlang bewaard en als wonderdadig vereerd. Bijzonder is ook dat het kruis op locatie wordt gerestaureerd.
Het Dalheimer Kruis is een zogenaamd ‘Gaffelkruis’, een bijzondere kruisvorm waarbij de kruisarmen geen rechte balk vormen, maar schuin omhoog steken. Ook zijn de kruisbalken niet recht en geschaafd, maar hebben een echte boomvorm – een verwijzing naar de levensboom. De nadruk wordt gelegd op het lijden van Christus: Zijn lichaam is uitgemergeld, Zijn gelaat in pijn verwrongen en bloed stroomt over Zijn lijf. Toch, zelfs in dit moment van uiterste pijn, zegent Hij met zijn rechterhand de beschouwer.
Dit kruistype was populair in het Rijnland, maar ook elders in Europa zijn voorbeelden te vinden. Vroeger werd gedacht dat dergelijke kruisen waren ontstaan naar aanleiding van de pest-pandemie in het midden van de veertiende eeuw. Ze werden dan ook wel pestkruisen genoemd. Tegenwoordig is bekend dat gaffelkruisen al van voor de komst van de pest dateren. Ze worden nu dan ook meer gelinkt aan de 14e-eeuwse mystiek, die het lijden van Christus voor de mensheid benadrukte.
Vrome legende
Over hoe het kruis in de Roermondse kathedraal terecht is gekomen, bestaat een vroom verhaal. Toen het klooster in Dalheim aan het eind van de achttiende eeuw in haar bestaan bedreigd werd, besloten de adellijke zusters hun belangrijkste schat, het Dalheimer Kruis, in veiligheid te brengen. Ze laadden het kruis op een kar, waar een blind paard voor werd gespannen.
Waar het paard ongeleid naar toe zou lopen, daar zou het kruis een veilige bestemming vinden. Uiteindelijk hield het paard bij de Roermondse kathedraal halt. Het klooster te Dalheim werd in 1802 definitief gesloten. In 1810 volgde de officiële overdracht van het kruis middels een akte. De zusters bepaalden echter dat wanneer het klooster ooit weer heropgericht zou worden, het kruis terug diende te keren naar zijn oude verblijfplaats.
Restauratie
Het kruis, dat tevens een belangrijke rol speelt als devotioneel object en in het recente verleden onder meer in de jaarlijkse vastenprocessie werd meegedragen, is niet alleen een kostbaar, maar ook een kwetsbaar object. Zijn huidige plek in de kathedraal is er mogelijk mede de oorzaak van dat er onder meer schade in de verflagen is ontstaan. Om het kruis van verder verval te redden, is een restauratie dringend noodzakelijk. Deze zal vanaf voorjaar 2022 plaatsvinden.
Bijzonder is dat het kruis in de kathedraal zelf wordt gerestaureerd, zodat het publiek de vorderingen van het werk kan volgen. Na de restauratie krijgt het Dalheimer Kruis een andere, prominente en meer veilige plek in de kathedraal.